واحد توسعه تحقیقات بالینی مرکز آموزشی،پژوهشی و درمانی گلستان

گزارش جامع منتشرشده در The Lancet پس از بررسی مطالعات موجود درباره «حساسیت غیرسلیاک به گلوتن (NCGS)» نشان داد آنچه بسیاری «حساسیت به گلوتن» می‌نامند، غالباً با نحوه‌ی تعامل بین دستگاه گوارش و مغز مرتبط است نه با خود گلوتن.

این وضعیت حدود ۱۰ درصد جمعیت جهان را درگیر می‌کند و یافته‌های جدید می‌توانند شیوه‌ی درک، تشخیص و درمان آن را دگرگون سازند. علائمی مانند نفخ، درد شکمی و خستگی از جمله موارد شایع در میان این افراد گزارش شده‌اند.

به گفته‌ی دکتر جسیکا بیسیِکیرسکی، استاد دانشگاه ملبورن و نویسنده‌ی اصلی مقاله:

«بر خلاف باور عمومی، اغلب مبتلایان به NCGS واقعاً به گلوتن واکنش نشان نمی‌دهند. نتایج ما نشان می‌دهد علائم معمولاً تحت تأثیر کربوهیدرات‌های قابل‌تخمیر، سایر ترکیبات گندم یا انتظارات و تجربیات ذهنی افراد از غذا ایجاد می‌شوند.»

در مطالعات کنترل‌شده، تنها تعداد اندکی از شرکت‌کنندگان واکنش واقعی به گلوتن داشتند و در مجموع تفاوتی میان پاسخ‌ها و اثر دارونما (placebo) مشاهده نشد.

 تعریف تازه‌ای از حساسیت به گلوتن

بیسیِکیرسکی توضیح می‌دهد:

«افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) که خود را حساس به گلوتن می‌دانند، غالباً واکنشی مشابه نسبت به گلوتن، گندم و دارونما دارند. این موضوع نشان می‌دهد نحوه‌ی انتظار و تفسیر حس‌های گوارشی نقش مهمی در بروز نشانه‌ها دارد.»

نتیجه‌گیری کلی این پژوهش آن است که NCGS در طیف گسترده‌تر تعاملات روده–مغز قرار دارد و از نظر ماهیت، بیش از آنکه اختلالی مرتبط با گلوتن باشد، به اختلالات عملکردی دستگاه گوارش مانند IBS شباهت دارد.

 پیامدهای سلامت عمومی

پژوهشگران از استرالیا، هلند، ایتالیا و بریتانیا این مطالعه را انجام داده‌اند و تأکید می‌کنند نتایج آن پیامدهای مهمی برای تشخیص، راهنمایی‌های تغذیه‌ای و سیاست‌های سلامت عمومی دارد.

بیسیِکیرسکی افزود:

«میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از گلوتن پرهیز می‌کنند، زیرا تصور می‌کنند برای دستگاه گوارش‌شان مضر است؛ در حالی که بسیاری از آنان علائم واقعی دارند اما علت آن احتمالاً گلوتن نیست.»

به گفته‌ی او، ارتقای درک علمی و بالینی از شرایطی که تا ۱۵ درصد جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

 به سوی تشخیص دقیق‌تر و درمان شخصی‌سازی‌شده

دکتر جیسون تای‌دین، فوق‌تخصص گوارش از بیمارستان سلطنتی ملبورن، اظهار داشت:

«تشخیص افتراقی NCGS از سایر اختلالات گوارشی برای ارائه‌ی درمان مؤثر و مبتنی بر واقعیت ضروری است. این مرور علمی از رویکردی شخصی‌سازی‌شده و مبتنی بر شواهد پشتیبانی می‌کند و مانع از محدودیت‌های تغذیه‌ای غیرضروری می‌شود.»

 بازنگری در پیام‌های تغذیه عمومی

بیسیِکیرسکی خواستار تغییر دیدگاه عمومی نسبت به گلوتن شد:

«مدیریت موفق NCGS باید شامل اصلاح رژیم غذایی، حمایت روان‌شناختی و حفظ تغذیه‌ی مناسب باشد. لازم است پیام‌های سلامت عمومی از روایت “گلوتن ذاتاً مضر است” فاصله بگیرد، زیرا یافته‌ها نشان می‌دهد این باور در بیشتر موارد نادرست است.»

او همچنین بر ضرورت توسعه‌ی ابزارهای تشخیصی دقیق‌تر، مسیرهای بالینی استاندارد، تخصیص بودجه‌ی پژوهشی بیشتر و آموزش عمومی و برچسب‌گذاری شفاف مواد غذایی تأکید کرد.

تهیه و ترجمه: واحد توسعه تحقیات بالینی گلستان

بر اساس نتایج پژوهش منتشرشده در The Lancet (۲۲ اکتبر ۲۰۲۵)